tarih
a. (ta:rih) Toplumları, milletleri, kuruluşları etkileyen hareketlerden doğan, olayları zaman ve yer göstererek anlatan, bu olaylar arasındaki ilişkileri, daha önceki ve sonraki olaylarla bağlantılarını, karşılıklı etkilenmeleri, her milletin kurduğu medeniyetleri, kendi iç sorunlarını inceleyen bilim.

dergi
a. Siyaset, edebiyat, teknik, ekonomi vb. konuları inceleyen ve belirli aralıklarla çıkan süreli yayın, mecmua.

07.12.2024 tarihi itibariyle kütüphanede 153 adet Türkiye'de yayınlanmış tarih dergisine ait fasiküller var. Bu dergilerin 116 tanesinin fasikülleri eksiksiz ve 3294 adet. Kalan 17 derginin 854 fasikülü kütüphanede mevcut, ancak ayrıca 72 tanesi eksik. Bir diğer deyişle kütüphanede halen 4148 adet fasikül var; eksik fasiküller de tamamlandığı zaman toplam 4220 fasikül olacak. Keşfedeceğim veya yeni çıkacak dergiler hariç...

Bu kütüphaneyi oluşturma fikri doğduğu zaman elimde ''klasik'', ''genel'' tarih dergileri vardı. Bunlar yandaki kategorilerde yoğunlukla Genel Tarih, Osmanlı tarihi veya Yerel Tarih kategorilerine giren dergiler. Elime geçen değişik kategorilerden muhtelif dergilerdeki makaleler aslında tarih dergiciliği ile ilgili kavramların ne kadar birbirinin içine geçtiğini gösterdi. Örnek olarak, Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası'nın 2. sayısında Safvet Bey tarafından yazılmış olan ''İkinci Cerbe Harbi Üzerine Vesikalar'' başlıklı makale pekala Askeri Tarih kategorisinde yer alan Harb Tarihi Vesikaları dergisinde yayımlanmış olabilirdi. Bir diğer örnek, Türk Hukuk Tarihi Dergisi'nde yayımlanmış olan, Talât Mümtaz Yaman'a ait ''Osmanlı İmparatorluğu teşkilâtında Mütesellimlik müessesesine dair'' isimli makale genel tarih sınıfına girebilecek herhangi bir dergide yayımlanmış olabilirdi. Bu nedenle tarih dergileri için ihtisaslaşma yönünde alt kategoriler yaratarak yandaki temel 11 kategoriyi oluşturdum.

Tarih dergileri üzerine en kapsamlı ve doyurucu makalenin sahibi Ali Birinci'nin Türk Yurdu dergisinin Ağustos 1998 tarihli 132. sayısında yayımlanan ''Babıali'nin Tarih Mecmuaları 1943-1965'' başlıklı makalesinde resmi tarih dergileri başlığı altında 11 adet dergi

  • Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası / Türk Tarih Encümeni Mecmuası (1910-1931, 101 sayı),
  • Türkiyat Mecmuası (1925-1997, 20 sayı),
  • Belleten (1937, devam),
  • Türk Hukuk ve İktisat (Tarihi) Mecmuası (1931, 1932-1939, 2 sayı),
  • Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi (1933-1937, 5 sayı),
  • Tarih Semineri Dergisi (1937-1938, 3 kısım),
  • Tarih Dergisi (1949, devam)
    ve yerel tarih dergileri olarak
  • Gediz (Manisa),
  • Ün (Isparta),
  • çorumlu (çorum),
  • Konya (Konya)
    yer almaktadır.

    Hususi Tarih Mecmuaları başlığı altında ise 18 adet dergi

  • Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası / Tarih ve Edebiyat Mecmuası (1918-1922, 31+5 sayı),
  • Tarihten Sesler (15 Ocak 1943-Mayıs 1945, 25 sayı),
  • Tarih Dünyası (15 Nisan 1950-26 Şubat 1953, 38 sayı),
  • Tarih Orduya Sesleniyor ve Tarih Sesleniyor (Nisan-Haziran 1950),
  • Resimli Tarih Mecmuası (1950-1956, 84 sayı),
  • Tarih Hazinesi (15 Kasım 1950-Nisan 1953, 17 sayı),
  • Tarih Aynası (Ağustos-Aralık 1951, 2 sayı),
  • Yeni Tarih Dünyası (17 Eylül 1953-1 Ağustos 1954, 22 sayı),
  • Dün ve Bugün (4 Kasım 1955-5 Aralık 1956, 48 sayı),
  • Yeni Tarih Dergisi (Ocak 1957-Eylül 1960, 45 sayı),
  • Tarih Coğrafya Dünyası (15 Nisan 1959-15 Aralık 1959, 12 sayı),
  • Tarih-Coğrafya Dünyası (19 Mayıs 1961-30 Mayıs 1961, 3 sayı),
  • Yakın Tarihimiz (1 Mart 1962-21 Şubat 1963, 52 sayı),
  • Tarihin Sesi (24 Nisan 1962 - 3 Mayıs 1962, 2 sayı),
  • Tarih Konuşuyor (Şubat 1964-Ocak 1969, 60 sayı),
  • Tarih Dünyası (1 Aralık 1964-15 Haziran 1965, 7 sayı),
  • Tarihçi (Nisan 1965-?, 2 sayı)
     yer almaktadır.

    Ali Birinci ''Bu yazımızda Ayın Tarihi`ni bahis mevzuu etmedik. Resimli Tarih Haftası (4 sayı, 1951) ve Hayat Tarih Gazetesi için Millî Kütüphane'de kimbilir kaçıncı ''yerinde yok'' cevabıyla karşılaştık. Ankara'da çıkan (1962) Tarihte Bugün'ü aramadık.'' demektedir. Ayın Tarihi`ni ben de o ay içinde meydana gelen iç ve dış gelişmeleri, olayları ele aldığı için, Hayat Tarih Gazetesi'ni dergi tanımına uymadığı için dahil etmedim. Resimli Tarih Haftası ve Tarihte Bugün'ü bularak kütüphaneme dahil ettim.

    Resmi tarih dergileri başlığı altındaki yerel tarih dergilerini kütüphaneme dahil etmedim. Ali Birinci söz konusu yazısında ''Dikkat edilmesi ve hatırlanması gereken bir başka husus ise 1932-1950 arasında çıkarılan halkevleri mecmualarının bilhassa mahallî tarih araştırmaları bakımından dikkate değer vesikaları ve araştırmaları ihtiva ettikleridir.'' demişse de, bu dergilerin çoğunluğu tarihi makalelerden ziyade yerel, coğrafi, arkeolojik ve etnografik içerik taşımaktadır.

    Görüldüğü gibi, Ali Birinci makalesinde ''resmi'' başlığı altında 7 adet (yerel tarih dergileri hariç) ve ''hususi'' başlığı altında 18 adet olarak toplam 25 adet derginin ismini vermiştir. Ben kategorilendirme sonrası aynı dönemde 37 dergiye ulaştım ve 1965 sonrasındakilerle beraber şu anda dergi sayısı 153 oldu. Fiziki bir kütüphane oluşturmak istediğim için elektronik tarih dergilerini bu çalışmaya dahil etmedim.

    Amacım devam etmekte olan dergilerin yeni çıkan her sayısını almak değil, eski tarihli veya yayımı sona ermiş olan dergilerin tamamını kütüphaneye koymak oldu. Devam etmekte olan dergilerin son sayıları 2010'lu yıllardan itibaren kütüphanemde yer almıyor.